Ayamama Deresi'nin Zaman İçerisindeki Dönüşümü
Amir Saati
Ataköy'ün Mavi Aksına Yön Veren İzler:
Bir Kentin akarsuları, dereleri ve vadileri, kentin doğal ve kültürel mirasıdır. Doğayı ön planda tutmayan arazi kullanım kararları ve uygulamaları, derelerin doğal yapısını değiştirerek ve yaşam kalitesini düşürerek yok olmasına yol açmakta, kentlerin sağlığını tehdit etmektedir.
Araştırmanın amacı, Ataköy içerisinde yer alan ve farklı yaşam etkileri yaratan, kentleşmeyle izi kaybolan Ayamama deresinin kent ile ilişkisini haritalamak; Doğal özelliklerini kısmi olarak koruyabilen Ayamama deresinin zaman içeresinde verdiği yaşam mücadelesi ve kent üzerindeki etkisinin izlerini okumak ve henüz yerleşimin etkisinden uzak kalmış yaşamın fiziksel koridorları olan bu habitatların geçmişteki ve günümüzdeki izlerini birlikte yorumlamaktır.
Dere sistemleri, yeşil alanlar olarak dünyada kentsel yaşam kalitesinin önemli göstergeleri arasındadır. Rekreasyon gereksinimlerini karşılanmasının dışında kentsel yaşam için hidrolojik sistemler; habitat alanları bağlayan biyolojik zincir ve havzaların fiziksel çevre sağlığını koruyan yaşam koridorlarıdır. İstanbul'da dere yataklarının ucuz arsa olarak düşünülmesi, doğaya öncelik vermeyen arazi kullanım kararları ve uygulamaları; derelerin doğal yapısını değiştirerek kaybolmasına neden olmaktadır.(İSTANBUL DERELERİNİN FİZİKİ DEĞİŞİMİ VE ARAZİ KULLANIM İLİŞKİSİ, Hülya Dinç,2015)
Dereleri bütünsel olarak ele almadan, derelerin uzun ve kısa kollarını ve uzantılarını (besleme kaynakları) ve dere yamaçlarını planlamadan, önerilen arazi kullanım kararlarını kapsamlı ve sürdürülebilir planlar çerçevesinde düşünmeden yapılmış olan çeşitli müdahalelerle dereler doğal yapısını kaybederek ya fiziksel yapısını değiştirmiş yada kaybolmuştur. Bu değişimler sonucunda; Su ekosistemini tahrip ederek hidrolojik dengenin bozulması, su kalitesini ve akış dengesini değiştirilmesi, su temininin kesilmesi ya da eksilmesi, habitat alanlarının kaybı, biyolojik zincirin bozulması, havza özellikleri değişmesi, taşkınlar nedeniyle çevre felaketlerinin artması, kentin ve kentlinin rekreasyon alanlarının panoramik görüntüsü olma özelliğini kaybı ve kaynak olarak çevrenin kente sağladığı değeri kaybetmesine neden olmakta...
Doğal alan olan dere ve vadiler; fiziksel çevre kalitesine, ekonomiye, yaşam sağlığına ve kentin sürdürülebirliğine sunduğu katkılar nedeniyle kentsel yaşam kalitesi göstergeleri arasında kabul edilmektedir (Breheny, 1992; Türkiye, Ulusal Rapor ve Eylem planı,1996, Türkiye, Ulusal Rapor ve Eylem Planı, 1996; Dülger Türkoğlu, Bölen, Baran, Marans, 2008; Türkoğlu, Bölen, Korça, Terzi, 2011).
Yapılan araştırmaların sonucunda ortaya çıkan haritada Ayamama deresinin zaman içeresindeki değişimi ve yaşadığı dönüşümler, ıslah edilmiş dere siniri, kuruyan alanlar, doğal yapısı değiştirerek kanallara dönen bölgeler ve en önemlisi zamanla sanayi ve yerleşim alanlarının dere çevresinde kurulması ve kentteki aksların gelişmesiyle derenin geçmiş ve mevcut izlerinin nasıl etkilendiği okunmaktadır. Yapılan araştırma ve ortaya çıkan sonuca göre deredeki akış yönleri ve akış miktarı, kurulukların zamanla artması ve plansız müdahaleler derenin canlı yapısını tehdit edilmektedir ve derenin kent içeresindeki izi ve etkisi giderek azalmaktadır.
